نشست تخصصی رویداد «تامین مالی و افق‌های سرمایه‌گذاری صنایع خلاق» برگزار شد

صنایع خلاق در ایران درحالی که ظرفیت بزرگی برای اشتغال، درآمدزایی و احیای فرهنگ بومی دارند اما در حصار مشکلات ساختاری و مدیریتی مانده‌اند؛ موضوعی که متخصصان این حوزه در نشست تخصصی رویداد «تامین مالی و افق‌های سرمایه‌گذاری صنایع خلاق» که عصر روز سه‌شنبه ـ هشتم مهرماه ـ در محل باغ زیبا برگزار شد به آن پرداختند. 

به گزارش خبرنگار ایسنا، در ابتدای این نشست سیدصادق پژمان ـ مدیرعامل موسسه کمک به توسعه فرهنگ و هنر ـ اقدام به ارائه توضیحاتی درباره فعالیت‌های این موسسه کرد و گفت: موسسه کمک به توسعه فرهنگ و هنر در وزارت ارشاد تلاش دارد متولی پیگیری موضوعات و مسائل حوزه صنایع فرهنگی و صنایع خلاق باشد. زیست‌بوم این حوزه همچنان چندان زیست‌بوم بزرگی نیست ولی تعداد مسائلی که با آن مواجهه هستیم قابل توجه است. 

او با تاکید بر اهمیت ضرورت تلاش برای به رسمیت شناختن تغییراتی که صنایع خلاق در ابعاد جهانی داشته است، اظهار کرد: این تغییرات سبب شده است که صنایع خلاق از وجوه مختلف صاحب اعتبار شده و اهمیت‌شان روز به روز بیشتر شود؛ بنابراین لازم است صنایع این حوزه را به رسمیت بشناسیم و برای آن طراحی و برنامه مشخص داشته باشیم. 

پژمان ادامه داد: صنایع فرهنگی و صنایع خلاق در کشور به دلایل مختلفی در چند دهه اخیر به آن اندازه که لازم بوده است مورد توجه قرار نگرفتند بر این اساس لازم است در نظام سیاست‌گذاری و نظام اجرایی هم به آن بپردازیم. 

او با اشاره به وجود اختلاط نهادی در این زمینه، اظهار کرد: متاسفانه صنایع خلاق متولی مشخص و دقیقی ندارد، تعداد زیادی وزارتخانه و نهاد موضوعات مرتبط دارند؛ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزارت صمت، وزارت ورزش گرفته تا وزارت میراث فرهنگی و گردشگری و صنایع دستی و معاونت علمی فناوری ریاست جمهوری همه در حوزه صنایع خلاق نقش دارند و هر کدام هم ساختاری داخلی برای خود تعبیه کردند تا به این موضوع بپردازند، اما همچنان متولی مشخصی نداریم که بتواند همه دستگاه‌ها را کنار هم بگذارد و به عنوان یک مرکز ثقل بر این حوزه سیاست گذاری کرده و نقش مرکزی ایفا کند. 

پژمان افزود: در کشور اسناد مختلفی ناظر بر مسئله صنایع خلاق وجود دارد، اما هیچ کدام تمام حوزه صنایع خلاق و این زیست‌بوم را پوشش نمی‌دهد. همچنان به یک قانون جامع در این حوزه احتیاج داریم که موضوعات حوزه را از وجوه مختلف بررسی و مرتفع کند؛ مثلاً مسئله مالکیت معنوی به عنوان یک رکن مهم همچنان مغفول مانده است؛ درواقع در قوانین مختلف به آن پرداخته شده است اما به‌روزرسانی این قوانین اهمیت بالایی دارد ‌و لازمه‌اش این است که ابتدا مسئله اصلی شناسایی شده و متعاقب آن برای قانون‌گذاری نوین برنامه‌ریزی کنیم. 

مدیرعامل موسسه کمک به توسعه فرهنگ و هنر ادامه داد: حوزه صنایع خلاق به درستی در قوانین دیده نشدند یا اگر هم در جایی به آنها پرداخته شده هر کدام در یک سند مجزا و متفاوت مورد اشاره قرار گرفتند.

او با تاکید بر اینکه تا جمیع موارد ذکر شده درباره صنایع خلاق به شکل یک قانون جامع دیده نشود چندان قابلیت استفاده ندارد، اظهار کرد: بنابراین مسئله تقنینی باید جدی گرفته شود. از سوی دیگر مسئله به رسمیت شناختن این حوزه بسیار حائز اهمیت است. تصور بنده این است که همچنان در بین نخبگان، رسانه‌ها، سیاست‌گذاران و حتی مردم شناخت درستی از این صنایع وجود ندارد و همچنان به این امر به عنوان یک مسئله جدی که باید به آن بپردازیم، نگاه نشده است.  اگر این مسئله به رسمیت شناخته می‌شد بسیاری از چالش‌ها برطرف می‌شد درحالی که در شرایط فعلی حتی برخی با این واژه‌ها آشنایی کافی ندارند.

پژمان با تاکید بر اینکه باید این نگاه شکل بگیرد که با «فرهنگ» هم می‌توان کاری در قالب «صنعت» انجام داد، بیان کرد: فرهنگ می‌تواند کسب و کار شده و ارزش افزوده ایجاد کند. فعلاً به نظر می‌رسد به دلایل مختلفی حوزه صنایع خلاق در نظام تصمیم‌گیری در دستور کارهای اصلی قرار ندارد.

سه چالش مهم صنایع خلاق در ایران

او ادامه داد: برداشت‌هایی که از جلسات هم‌اندیشی و مطالعات مختلف داشتیم، سه نکته مهم را برایمان روشن کرده است. بخش‌ اول مسئله تامین مالی است و هرچه می‌گذریم این امر مهم‌تر هم می‌شود. عمده گروه‌های دخیل در این حوزه با مشکل سرمایه در گردش و تامین منابع مالی خود برای توسعه مواجه هستند و این مشکل حاد است. بسیاری از شرکت‌ها از ظرفیت‌هایی که دولت در بحث تامین مالی ایجاد کرده، محروم‌اند. به عنوان مثال در قوانین مرتبط با صندوق نوآوری و شکوفایی هیچ اشاره‌ای نشده است که شرکتی فرهنگ‌بنیان یا خلاق بنیان بتواند بتونه از منابع دولت استفاده کند و این درحالی است که شرکت‌های دانش‌بنیان این منابع را در اختیار دارند. مسئله تامین مالی به‌ویژه بعد از جنگ ۱۲ روزه، مسئله اصلی شرکت‌های فرهنگی و مجموعه‌های صنایع خلاق است. 

مدیرعامل موسسه کمک به توسعه فرهنگ و هنر مشکل بعدی را در بخش نیروی انسانی دانست و اظهار کرد: متاسفانه با گذر زمان در بعد نیروی انسانی ماهر دچار کمبود و فقدان می‌شویم و با نگاهی به چند سال اخیر متوجه می‌شویم که همچنان وضعیت‌مان رو به افول است. بخشی از مشکل از آموزش‌های کلاسیک نشأت می‌گیرد که متاسفانه به شکل درستی به آن پرداخته نشده است. بخش دیگر هم آموزش‌های مهارتی بوده است. در گردش نیروی انسانی چالش داریم به شکلی که اگر نیرویی تصمیم بگیرد آزاد کار کند، مهاجرت کند و ... نتوانستیم جایش را پر کنیم.

او درباره نکته سوم تشریح کرد: حمایت‌های معنوی باید از حوزه صنایع خلاق صورت گیرد. مسئله بیمه، مالیات و مالکیت فکری روز به روز پررنگ‌تر و حادتر می‌شود و باید به آنها پرداخت. ما در موسسه کمک به توسعه فرهنگ و هنر تلاش می‌کنیم زیرساخت‌های لازم را فراهم کنیم تا کمکی به زیست‌بوم صنایع خلاق انجام دهیم. برنامه‌هایی که در این زمینه درنظر داریم بخشی به تامین مالی برمی‌گردد.

پژمان همچنین به برگزاری رویداد ملی صنایع خلاق در روز ۳۰ مهر و یکم آبان ماه اشاره کرد و گفت: این رویداد در چند پنل برگزار می‌شود تا وزرای مختلف حضور داشته باشند و نکات اعضای این زیست‌بوم را بشنوند.

صنایع خلاق و چالش سرمایه‌گذاری

محمدحسین سجادی‌نیری، رئیس هیئت‌مدیره انجمن سرمایه‌گذاری خطرپذیر، با تأکید بر مشکلات ساختاری صنایع خلاق اظهار کرد: «وابستگی به نیروی انسانی خلاق، دشواری در مقیاس‌پذیری، مسائل مالکیت فکری و موضوع سانسور، کار سرمایه‌گذاران خطرپذیر را برای ورود به این حوزه سخت کرده است.»

او توضیح داد که برای عبور از این چالش‌ها باید نگاه جهانی داشت و افزود: «پاسخ به مسئله مقیاس‌پذیری در دو بخش صنعتی‌سازی و بازارسازی و سپس استراتژی پنجره‌ای نهفته است. محصول خلاق می‌تواند در قالب‌های متنوع عرضه شود و به جریان‌های درآمدی مختلف تبدیل شود. این ویژگی است که قابلیت جذب سرمایه‌های خطرپذیر را برای صنایع خلاق فراهم می‌کند.»

همکاری‌های بین‌المللی استودیو الزهرا VFX؛ از بالیوود تا بازار عربستان

جواد مطوری، مدیر موسسه الزهرا VFX با اشاره به سابقه ۱۴ ساله این استودیو در حوزه جلوه‌های ویژه و انیمیشن، گفت: فعالیت حرفه‌ای ما از سال ۱۳۸۸ آغاز شد و ابتدا با بازارهای منطقه‌ای مانند امارات، عراق، کویت و عمان همکاری داشتیم. پس از آن، ارتباط گسترده‌ای با سینمای هند شکل گرفت که تاکنون بیش از ۱۱ سال ادامه دارد.

به گفته مطوری، استودیو الزهرا امروز در سینمای بالیوود و تالیوود هند به عنوان یک نام شناخته‌شده مطرح است و به دلیل کیفیت مطلوب و هزینه کمتر، توانسته اعتماد شرکت‌های بین‌المللی را جلب کند. وی حجم همکاری‌های مالی با سینمای هند را تا سال گذشته بین ۲.۵ تا ۲.۸ میلیون دلار در سال اعلام کرد.

مطوری افزود: «ما کار خود را با یک تیم ۱۹ نفره شروع کردیم و امروز به بیش از ۷۵ نفر رسیده‌ایم. در دوران کرونا افت داشتیم، اما از سال ۲۰۲۲ مسیر توسعه IPهای اختصاصی را پیش گرفتیم و بازارهای هند، چین و منطقه منا را هدف قرار دادیم.»

او همچنین به همکاری با برندهای بین‌المللی اشاره کرد و گفت: «۳۰ درصد تیزرهای دبی اکسپو و تبلیغات مک‌دونالد توسط تیم ما ساخته شد. دیروز نیز توافقی با ORI Studio چین داشتیم که اخیراً در ریاض دفتر تأسیس کرده و برای ورود به بازار عربستان ما را به همکاری دعوت کرده است.»

این استودیو در کارنامه خود مشارکت در دو اثر مطرح جهانی، یعنی فیلم اسکاری فروشنده و فیلم هندی RRR را نیز ثبت کرده است. در داخل ایران نیز تولیداتی همچون تیزرهای چیتوز موتوری و جلوه‌های ویژه فیلم‌های «سرخ‌پوست» و «مسخره‌باز» از آثار شاخص این مجموعه به شمار می‌رود.

پروژه‌های بین‌المللی در دست تولید

مطوری در ادامه درباره پروژه جدید استودیو گفت: «یکی از مهم‌ترین پروژه‌های ما انیمیشن بین‌المللی Trophy است که تلفیقی از فوتبال، جادو و خانواده است. این پروژه تاکنون ۷۰ درصد وارد پیش‌تولید شده و ۳۰ درصد تولید آن انجام شده است. بودجه کلی پروژه ۵ میلیون دلار است که بخشی از آن توسط خودمان و بخشی توسط سرمایه‌گذاران بین‌المللی مانند ORI Studio تأمین می‌شود.»

او افزود: «این انیمیشن به لحاظ سطح همکاری‌های بین‌المللی با حضور هنرمندانی مانند الکس مندل (موزیسین پیکسار) و استفاده از استودیوهای ضبط معتبر در لندن، هم‌تراز با تولیدات سطح اول دنیا است. پیش‌بینی ما فروش حداقل ۲۸ میلیون دلاری از نتفلیکس و ROI حدود ۲.۵ تا ۳ برابر در بازه ۱.۵ تا ۲ ساله است.»

جایگاه ایران در بازار جهانی انیمیشن

مطوری با اشاره به ارزش ۴۵۰ میلیارد دلاری بازار جهانی انیمیشن تا سال ۲۰۲۳، گفت: «بازار محصولات جانبی، اسپین‌آف‌ها و فروش اسباب‌بازی‌ها بعضاً چندین برابر فروش اصلی فیلم‌ها سودآور است. همین موضوع اهمیت ورود ایران به تولیدات جهانی را نشان می‌دهد.»

او در پایان تأکید کرد: «اگرچه تولید یک اثر مشابه در آمریکا یا اروپا ده‌ها میلیون دلار هزینه دارد، اما ما توانسته‌ایم پروژه‌های رقابتی را با هزینه‌ای بسیار کمتر تولید کنیم. این نقطه قوت بزرگی برای حضور ایران در عرصه جهانی است.»

در ادامه این برنامه پنل تخصصی «چالش‌های سرمایه‌گذاری در صنایع خلاق و ورود بازیگران بزرگ» برگزار شد. 

در پنل اول ناصر جاهدنیا ـ مدیرعامل بنیاد ملی پویانمایی و عضو هیات مدیره بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای، حسن میثمی ـ مدیرکل توسعه فناوری‌های نوین وزارت ارتباطات، حسن مهدی‌اصل ـ بازی‌ساز و فعال صنعت بازی‌های دیجیتال و امین شهیدی ـ بازی‌ساز و فعال صنعت بازی‌های دیجیتال به مسائل مختلفی در زمینه توجه و پرداخت به بازی‌های ویدیویی و دیجیتال پرداختند.

گفتن مشکلات تکرار مکررات است

در ابتدا مهدی‌اصل که از بازی‌سازان قدیمی کشور است با ابراز گله‌مندی، گفت: مدت‌ها است که فکر می‌کنم گفتن یکسری موضوعات کمک کننده نیست و دیگر با آن کنار آمدیم و دیگر نه با مسئولان و نه با دولت‌ها کاری نداریم. 

او پرداختن به برخی مشکلات این حوزه را تنها تکرار مکررات دانست و اظهار کرد: بیان یک سری بدیهیات از ارزش آن حوزه و متخصصان کم می‌کند. گاهی دغدغه برخی مسئولان صرفا گرفتن عکس یادگاری و برگزاری مراسم است. در طول ۱۰ سال گذشته تنها دستاوردی که به عنوان یک کارآفرین از جلسات با مسئولان مختلف داشتم، فقط عکس و تیزر و پوستر بوده است و هیچ آورده جدی در این زمینه حس نکردیم. در بخش خصوصی با سرمایه شخصی و نیروی انسانی و پذیرش ریسک‌ها کارمان را پیش بردیم تا این تاب‌آوری افزایش پیدا کند.

این بازی‌ساز گفت: تنها هزینه تبلیغات یک پروژه بازی‌سازی ما تا به امروز ۳۸۴ میلیارد تومان شده است و طبیعتاً درآمد آن به حدی بوده است که بتواند چنین تبلیغاتی بدهد و این فقط ظرفیت یک پروژه است بنابراین باید گردش مالی این صنعت درآمدزا و ارزآور را به درستی دید. ما صرفا غُر نمی‌زنیم که حمایت بگیریم، اما باید به بازی‌سازان که ترکیبی از هنرمندان و مهندسان هستند توجه کافی شود. این گروه اهل سر و صدا و حاشیه‌سازی نیستند و حتی گروهی درآمدهای میلیون دلاری از بازار خارجی دارند و از بازار داخلی ناامید شدند. اینکه چنین درآمدهایی وجود دارد خیلی خوب است اما این که این افراد گمنام هستند و برایند آن به بازی‌سازان نسل بعدی منتقل نمی‌شود، خوب نیست. تزریق مستقیم منابع مالی به بازی‌ساز را نکته مثبتی نمی‌دانم، اما باید حمایت‌هایی انجام شود. 

او افزود: درحالی که ما نزدیک به دو دهه است که صنعت بازی‌سازی داریم و کشور ترکیه این کار را از ما دیرتر شروع کرد و خیلی هم ضعیف‌تر بود، اما با حمایت از بازی‌ساز به نحوه‌های مختلف از جمله در قانون‌گذاری توانست پیشرفت چشمگیری داشته باشد و سرمایه‌گذاران میلیون دلاری از سراسر دنیا جذب کنند. 

علاقه‌ای جز عکس گرفتن وجود ندارد!

در ادمه امین شهیدی با تایید صحبت‌های حسن مهدی‌اصل، اظهار کرد: من هم تمام حرف‌های ایشان را بدون پس و پیش قبول دارم و تایید می‌کنم. ما در ایران مسیری را طی کردیم که حمایتی از آن نشد. سال‌ها علاقه‌مند بودیم که درباره ایران و فرهنگ ایرانی بازی بسازیم و این کار را هم انجام دادیم و تصور و حس می‌کردیم که یا سرمایه گذار داخلی یا بخشی از حاکمیت می‌تواند به این کار علاقه‌مند باشد اما در طول مسیر فهمیدیم که کسی علاقه‌ ندارد به جز اینکه دوست داشته باشند عکس و فیلم‌های یادگاری بگیرند.

او ادمه داد: هیچ بازاری داخل ایران نداریم و بازارمان در خارج از ایران است. جلسات متعددی با حاکمیت و سرمایه‌گذاران داخلی درباره این سبک از تولیدات داشتیم و یکی از نگرانی‌های منطقی سرمایه‌گذار فقدان کپی‌رایت در کشور است. بازی حتی بر سایت‌های که تاییدیه دیجیتال دارند به صورت غیرقانونی بارگذاری می‌شود و آنجا هم خبری از حمایت نیست و خودمان به دنبال وکیل و پیگیری حقوقی می‌رویم. بنابراین باید به سرمایه‌گذار هم حق بدهیم. اما در شرایطی که حرف از فرهنگ، هنر و تاریخ ایران است، حاکمیت حتی بدون نگاه بازگشت سرمایه، نباید سرمایه‌گذاری و حمایت کند؟ 

شهیدی گفت: در این شرایط حتی پس از برگزاری رویدادها، بازی‌سازان برگزیده برای دریافت جوایز خود و دریافت سرمایه جهت ادامه کار هم رها می‌شوند و این موضوع باید مورد کنکاش قرار گیرد. 

وضعیت ما بغرنج‌تر است!

در ادامه جاهدنیا ـ مدیرعامل بنیاد ملی پویانمایی و عضو هیات مدیره بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای ـ گفت: بنیاد ملی پویانمایی قرار نیست یک سفارش‌دهنده جدید در حوزه پویانمایی باشد. طبق اساس‌نامه خود در لایه‌هایی که خلاء وجود دارد کار خود را آغاز می‌کنیم.

او گاهی ورود نکردن دولت به یک موضوع را حُسن خواند و ادامه داد: بعضی مواقع مداخله‌گری جای حمایت را می‌گیرد درحالی که حداقل ما به دنبال مداخله‌گری در زمینه قوانین هستیم.

جاهدنیا اوضاع مالکیت معنوی در مورد انیمیشن را نامناسب‌تر از صنعت گیم دانست و بیان کرد: این چالش باید هرچه سریع‌تر برطرف شود تا بتوانیم در زمینه صادرات محتوا نیز فعال و پیش‌رو عمل کنیم و سرمایه‌گذاران نیز راحت‌تر به این سمت گام بردارند.

او با بیان اینکه اهالی دو صنعت پویانمایی و بازی سازی تشکل‌ صنفی ندارند، گفت: از این رو مطالبات در جلسات اینچنینی برگزار می‌شود. بدون تشکل صنفی موثر و اینکه صرفا فکر کنیم یک بنیاد وجود دارد که مطالبات را پیگیری می‌کند، اتفاق خاصی رخ نمی‌دهد.

وعده برطرف شدن چالش‌های فنی کپی‌رایت

در ادامه پنل حسن میثمی ـ مدیرکل توسعه فناوری‌های نوین وزارت ارتباطات ـ نیز بیان کرد: وظیفه ذاتی ما تامین زیرساخت است، اما حتما باید نسبت به لایه کاربرد هم واکنش داشته باشیم و در زیست‌بوم موثر باشیم و باید به نحوی فعالیت کنیم که شبیه سایر نهادهای محتوایی نباشد. تنها ابزار مداخله ما در این زیست‌بوم برای تامین مالی، منابع تسهیلاتی است.

او ادامه داد: یکی از مشکلات ما این است که نظام بانکی ما چندان نمی‌تواند ارتباطی با صنایع خلاق برقرار کند چون برایش مهم است که صرفا به اعداد و ارقام برسد. سعی کردیم شرکت‌ها را به بانک معرفی کنیم که کار هم به سختی پیش رفت و در نهایت به این نتیجه رسیدیم منابع حمایت مالی را به سمت صندوق‌های پژوهش و نوآوری ببریم. 

میثمی به سایر مشکلات فنی و زیرساختی در حوزه ارتباطات پرداخت و اقداماتی که وزارتخانه‌ متبوعش درباره آن انجام داده است را تشریح و تاکید کرد که وزارت ارتباطات در حوزه قانون‌گذاری محتوا و تولید محتوا در زمینه صنایع خلاق قرار نیست خود را دخالت بدهد.

او افزود: برای پرداخت به موضوع کپی‌رایت نیز با شرکت ارتباطات زیرساخت اقدامات فنی را در دست داریم تا بتوانیم به فعالان این حوزه کمک کنیم. 

دولت ابزار یارانه فرهنگی را فراهم کند

در ادامه نیز پنل «ابزارها و مدل‌های نوین تامین مالی» برگزار شد که سخنرانان در آن به ابعاد تخصصی سرمایه‌گذاری‌های مالی در حوزه صنایع خلاق پرداختند و تاکید کردند که صرفا با پرداختن به موضوع فرهنگ نمی‌توان انتظار سرمایه‌گذاری در این حوزه داشت و لازم است وجه اقتصادی در حوزه صنایع خلاق به شکل پررنگ دیده شود. مهدی سادات ـ مدیرعامل صندوق صنایع خلاق، علی عمیدی، صفا صیرفی، ایمان اسلامیان و سیاوش ملکی‌فر سخنرانان پنل دوم بودند. 

علی عمیدی، مدیرعامل کارن‌کراد با اشاره به نقش کرادفاندینگ در حمایت از کسب‌وکارهای خلاق گفت: «در دنیا، تأمین مالی جمعی به‌طور جدی با صنایع خلاق گره خورده است. برخلاف حوزه‌هایی مانند نانو، محصولات خلاق ظرفیت بالایی برای وایرال شدن دارند و می‌توانند با جذب مخاطب، سرمایه لازم را تأمین کنند.» وی در عین حال افزود: «بازگشت سرمایه و ضمانت‌نامه، دو چالش مهم استارتاپ‌ها برای جذب سرمایه هستند. تجربه ما در فیلم بخارست نشان داد که محاسبات متداول همیشه جواب نمی‌دهد.»

سیاوش ملکی‌فر نیز در این نشست با اشاره به تجربه صندوق نوآوری و شکوفایی گفت: «تا امروز بیش از ۲۲ هزار میلیارد تومان از مسیر کرادفاندینگ عبور کرده است. صنایع خلاق به دلیل مقیاس‌پذیری، ظرفیت بالایی برای سرمایه‌گذاری دارند. با این حال، تأمین مالی جمعی بیشتر روی جریان نقدی مثبت متمرکز است و برای استارتاپ‌های مرحله اولیه مشکلاتی ایجاد می‌کند.» او همچنین بر ضرورت فاصله گرفتن از مشارکت مستقیم دولت در سرمایه‌گذاری و تمرکز بر نقش بخش خصوصی تأکید کرد.

ایمان اسلامیان از کارشناسان حوزه مالی نیز تأکید کرد: «مشکل اصلی ایران تأمین مالی است. در حالی‌که در دنیا کرادفاندینگ دریایی عمیق از سرمایه‌گذاری ایجاد کرده، در ایران این ابزار بیشتر به یک بازار بدهی با نرخ‌های بالا تبدیل شده است. در شرایطی که ابزار بدهی در دنیا عملاً از کار افتاده، باید به سمت طراحی ابزارهای مبتنی بر دارایی و صندوق‌های PE حرکت کنیم.»

در ادامه نشست، سید مهدی سادات حیات‌شاهی مدیرعامل صندوق پژوهش و فناوری صنایع خلاق از تلاش‌ها برای گسترش حمایت این صندوق از صنایع خلاق خبر داد و گفت: «در حال مذاکره با شورای عالی انقلاب فرهنگی هستیم تا الزامات ورود صنایع خلاق در کنار دانش‌بنیان‌ها را فراهم کنیم.»

جمع‌بندی این نشست نشان داد که اگرچه ابزارهایی مانند کرادفاندینگ، صندوق‌های جسورانه بورسی و حمایت‌های نوآورانه مسیرهای مناسبی برای تأمین مالی صنایع خلاق هستند، اما نبود ضمانت‌نامه، ضعف دانش بازاریابی و عدم بلوغ برخی استارتاپ‌ها همچنان موانع اصلی در این مسیر محسوب می‌شوند.

او با بیان اینکه صنایع خلاق مردم محور است، اظهار کرد: مردم فهم مناسبی از حوزه‌های صنایع خلاق دارند و برایشان ملموس‌تر از سایر صنایع است و می‌توان از سرمایه‌گذاری در این بخش هم استفاده شود و باید زمینه‌های این حوزه استفاده شود.